KITÔ HỮU CÓ THỂ HỌC ĐƯỢC GÌ TỪ TÍN ĐỒ HỒI GIÁO
TRONG THÁNG RAMADAN
Gabriel Said Reynolds và Martino Diez [1]
Năm nay, tháng chay tịnh Ramadan của Hồi giáo bắt đầu từ ngày 1. 4 và kết thúc vào ngày 1. 5.Không phải năm nào người Hồi giáo cũng tổ chức lễ Ramadan trùng với việc người Kitô hữu mừng lễ Phục sinh và người Do Thái mừng lễ Vượt qua. Người Hồi giáo theo âm lịch — một năm có 12 chu kỳ của mặt trăng, chứ không phải dương lịch, được đánh dấu bởi quỹ đạo của Trái đất quanh mặt trời. Điều này có nghĩa là 1 năm của Hồi giáo ngắn hơn (khoảng 11 đến 12 ngày) so với dương lịch và do đó, tháng Ramadan bắt đầu sớm hơn mỗi năm. Với những tin tức đáng lo ngại gần đây về sự đàn áp Kitô hữu ở Ai Cập và Nigeria, có lẽ phù hợp để nhắc nhở độc giả rằng — bất kể những hành động của một số ít chiến binh — Kitô hữu không cần phải sợ tín đồ Hồi giáo. Thật vậy, các Kitô hữu thậm chí có thể học hỏi từ tín đồ Hồi giáo.
Ý tưởng học hỏi lẫn nhau thể hiện một cách tiếp cận khác đối với các mối tương quan Hồi giáo-Kitô giáo. Thông thường, Kitô hữu và tín đồ Hồi giáo suy nghĩ theo khía cạnh luận chiến hoặc đối thoại. Một mặt, trên internet đang xôn xao về cuộc tranh cãi Hồi giáo-Kitô giáo. Hàng trăm trang web Hồi giáo, kênh YouTube, nguồn cấp dữ liệu Instagram và tài khoản twitter đề cao “dawah”, một hình thức truyền giáo của tín đồ Hồi giáo không giới hạn ở việc hộ giáo nhưng thường bao gồm các cuộc luận chiến về Chúa Ba Ngôi, thần tính của Chúa Kitô và Kinh thánh.
Các Kitô hữu thường đáp lại một cách tử tế, nhưng không phải lúc nào cũng bằng lập luận của tình yêu. Một số người biện giáo châm biếm và khinh miệt kinh Qur’an và những tài liệu về những lời nói và việc làm của Muhammad được gọi là hadith. Họ bảo rằng kinh Qur’an rao giảng về một vị Thiên Chúa tàn nhẫn và đầy thù hận và rằng Muhammad đã phạm thứ tội tồi tệ nhất về tính dục. Một số người Công giáo tham gia trò chơi luận chiến này. Giờ đây, hầu hết “những người thực hành dawah” và những người hộ giáo Kitô giáo đều khẳng định rằng họ không có ý truyền bá sự căm thù, mà chỉ để rao giảng sự thật. Tuy nhiên, hình ảnh họ cung cấp về đạo kia không xác thực. Thật vậy, đôi khi rấtkhó để nhận ra điều này.
Mặt khác, hàng giáo phẩm của Giáo hội, đặc biệt là sau Công đồng Vatican II, dành cho việc đối thoại tôn giáo này một thái độ thích hợp và quảng đại. Chúng tôi đã tận mắt chứng kiến điều này trong một cuộc đối thoại của Vatican mà chúng tôi đã tham gia cách đây vài năm tại tổ chức Hồi giáo hàng đầu của Ai Cập thuộc viện Sunni al-Azhar. Cuộc gặp gỡ này đặt bối cảnh cho chuyến thăm Ai Cập sau đó của Đức Giáo hoàng Phanxicô và cuối cùng là cuộc gặp với người đứng đầu al-Azhar (Ahmad al-Tayyeb) tại Abu Dhabi, nơi các ngài cùng nhau ký vào văn kiện Tình huynh đệ nhân loại (Human Fraternity). Tài liệu này mở ra với lời nhắc nhở về phẩm giá của tất cả mọi người:
Nhân danh Thượng đế, Đấng đã tạo dựng tất cả mọi người đều bình đẳng về quyền lợi, bổn phận và phẩm giá, và Ngài đã mời gọi họ sống với nhau như anh chị em, để lấp đầy trái đất và loan truyền những giá trị của lòng tốt, tình yêu và hòa bình.
Cách đối thoại tôn giáo này nhấn mạnh tầm quan trọng và đức tính của việc tìm kiếm các giá trị chung và giáo huấn chung, đồng thời nhấn mạnh đây là một cách xây dựng tình bằng hữu. Cuộc đối thoại này đánh dấu một sự tương phản hoàn toàn so với lịch sử trước đó của cuộc cạnh tranh tôn giáo giữa tín đồ Hồi giáo và Kitô hữu, cũng như so với các cuộc luận chiến giữa tín đồ Hồi giáo và Kitô hữu trên Twitter.
Dù vậy, cuộc đối thoại này có nguy cơ thích nghi quá mức trên bình diện niềm tin vì giả định sai lầm rằng điều này sẽ làm cho việc vận động chung về một số vấn đề xã hội cấp bách trở nên dễ dàng hơn. Nhưng vì tín ngưỡng và hành động — hoặc nói cho đúng với thuật ngữ thần học là đức tin và việc làm – hai điều này liên quan mật thiết với nhau trong cả Hồi giáo và Kitô giáo, nên việc tách biệt chúng là một hành động tùy tiện. Khi lấy đi động cơ, chiếc xe sẽ vẫn chạy một quãng đường hoặc thậm chí một dặm, nhưng cuối cùng nó sẽ dừng lại. “Hỡi đấng tối cao hùng mạnh”, Vladimir Solovyov, nhà tư tưởng người Nga, trong tác phẩm Câu chuyện về kẻ phản Kitô của mình, đã để cho một nhân vật tuyên bố rằng, “điều chúng ta trân trọng nhất trong Kitô giáo là chính Chúa Giêsu Kitô. Ngài và bất cứ điều gì đến từ Ngài, vì chúng ta biết rằng nơi Ngài, tất cả sự viên mãn của thần tính cư ngụ cách cụ thể".
Vì vậy, liệu có một cách tiếp cận khác đối với các mối tương quan Hồi giáo-Kitô giáo chăng? Chúng tôi gợi ý rằng thực sự có một cách thứ ba, một cách không loại trừ việc truyền giáo hoặc đối thoại, nhưng tận dụng tối đa cả hai mảng. Cách tiếp cận này có thể được coi như một bài tập về lòng hiếu khách thiêng liêng, được trao tặng và đón nhận, được xây dựng dựa trên khả năng lắng nghe và chú ý. Chúng ta có thể tìm kiếm kiến thức ở những nơi mà chúng ta có thể không mong tìm thấy nó.
Chúng ta nhớ lại rằng truyền thống Hồi giáo biết đến một hadith (phải thừa nhận rằng tính xác thực của nó là đáng nghi ngờ), theo đó Muhammad nói: "Hãy tìm kiếm tri thức, thậm chí phải đến Trung Quốc". Chúng ta có thể nói, "Hãy tìm kiếm tri thức, ngay cả phải đến Ả Rập".
Lời kêu gọi đầu tiên của chúng tôi, trong tư cách là những tín hữu Kitô, là hãy lưu tâm đến Kinh thánh và Giáo hội, nhưng chính Kinh thánh mời gọi chúng ta lắng nghe sự khôn ngoan ở bất cứ đâu. Liệu chúng ta có thể tìm thấy kiến thức hoặc sự khôn ngoan nào trong Hồi giáo, một khi chúng ta chú ý chăng? Viện McGrath về Đời sống Giáo hội tại Đại học Notre Dame và Tổ chức Oasis của Milan đã cùng nhau tìm cách để mô hình hóa “cách thứ ba” này bằng cách sản xuất một loạt video ngắn về Giáo hội và Hồi giáo như một phần của dự án Lý do cho niềm Hy vọng của chúng ta. Phần giới thiệu về những video này giải thích động lực của chúng tôi:
Tại sao chúng tôi thực hiện bước này? Bởi vì chúng tôi biết rằng nhiều tín đồ Hồi giáo không hài lòng với những định kiến thông thường về Kitô giáo. Họ tìm kiếm một điều gì đó sâu sắc hơn. Quan trọng không kém, chúng tôi tin rằng các Kitô hữu có thể đạt được sự hiểu biết mới về đức tin của mình bằng cách xem xét các câu hỏi của tín đồ Hồi giáo một cách nghiêm túc.
Ba video hoạt hình đầu tiên giới thiệu Chúa Giêsu như Người xuất hiện trong Hồi giáo và Kitô giáo. Trong đoạn video mở đầu, chúng tôi trích dẫn lời linh mục dòng Đa Minh nổi tiếng người Pháp, Jacques Jomier, người đã so sánh những cách nhìn tương phản về Chúa Giêsu với hai bức tranh khảm, giải thích rằng với những viên đá cùng màu có thể tạo ra những bức tranh khảm khác nhau một cách sâu sắc. Tuy nhiên, trong mỗi trường hợp, có một sự mạch lạc và vẻ đẹp cho cách trình bày, bức tranh khảm, về Chúa Giêsu.
Đối với tín đồ Hồi giáo, Chúa Giêsu là một tiên tri, đúng hơn, Người là một trong số những vị tiên tri vĩ đại. Thiên Chúa hướng dẫn thế giới, do lòng nhân từ của Ngài, qua các tiên tri. Con người có thể tìm thấy những dấu chỉ cho thấy sự hiện hữu của Thiên Chúa và các thuộc tính của Ngài trong tự nhiên. Tuy nhiên, nhiều người bỏ lỡ những dấu chỉ này vì tội lỗi của họ. Như kinh Qur'an giải thích, “Linh hồn con người xúi giục họ làm điều ác” (Q 12, 53). Tuy nhiên, Thiên Chúa không bỏ rơi con người. Ngài sai các vị tiên tri rao giảng cho con người về sự độc nhất và quyền thống trị của Ngài. Một số vị tiên tri này, bao gồm cả Chúa Giêsu, mang theo một cuốn sách từ trời để chia sẻ với dân tộc của họ. Các câu của cuốn sách này được gọi là ayat, cùng một từ được sử dụng cho các dấu chỉ trong tự nhiên (chẳng hạn như: mưa, núi, khả năng nhìn, nghe và tư duy của con người), chỉ cho biết về một Đấng Tạo Hóa. Thiên Chúa hướng dẫn con người qua “những dấu chỉ” trên thế giới lẫn “những dấu chỉ” trong Kinh thánh.
Chúa Giêsu đóng một vai trò đặc biệt trong mô hình hướng dẫn này của Thiên Chúa. Người mang đến một cuốn sách từ trời, được biết đến trong tiếng Ả Rập là injil (từ euaggelion hoặc "Phúc âm" trong tiếng Hy Lạp), và làm các phép lạ (ở một số nơi còn được gọi là ayat). Vì vậy, Chúa Giêsu được tôn kính như một sứ giả lòng thương xót của Thiên Chúa.
Bản chất của các phép lạ của Chúa Giêsu, như được tường thuật trong kinh Qur’an, cũng được bộc lộ. Đáng chú ý nhất là sự ra đời cách trinh thai của Người. Kinh Qur’an, trong các chương riêng biệt (hoặc Surah) mô tả việc truyền tin cho Đức Trinh Nữ Maria. Trong chương 3, các thiên thần nói với Maria “Thiên Chúa ban cho bà tin vui về một lời từ Ngài, Đấng có tên là Kitô, Chúa Giêsu, con của Maria” (Q 3, 45). Ở những nơi khác, kinh Qur’an nói về việc Thiên Chúa tạo ra Chúa Giêsu bằng cách thở hơi vào Đức Maria (Q 21, 91). Như vậy, Chúa Giêsu không chỉ đơn thuần là người mang phép lạ (ayat) trong kinh Qur’an. Bản thân Người là một phép lạ.
Theo một cách nào đó, đây là một nhãn quan khác biệt sâu sắc so với nhãn quan mà Giáo hội đã dạy chúng ta về Chúa Giêsu. Thật vậy, có một số nơi mà Chúa Giêsu của kinh Qur’an không chỉ khác với Chúa Giêsu của Kitô giáo, thậm chí Người còn dường như khuyến dụ Kitô hữu. Ví dụ, trong chương 5, Thiên Chúa hỏi Chúa Giêsu, “Có phải Ngài đã nói với dân chúng rằng:‘Hãy coi tôi và mẹ tôi như hai vị thần khác với Thiên Chúa’ không?” Chúa Giêsu đáp: “Vinh quang thuộc về Ngài! Con không có quyền nói điều đó” (Q 5, 116). Trong câu sau đây, Chúa Giêsu dường như chối bỏ các Kitô hữu: “Con chỉ nói với họ điều mà Ngài đã truyền cho con: ‘Hãy thờ phượng Thiên Chúa là Đức Chúa của tôi và là Đức Chúa của anh em’” (Q 5, 117).
Vì vậy, thật là sai lầm nếu nói đơn giản rằng Kitô hữu và tín đồ Hồi giáo có chung một niềm tin vào Chúa Giêsu. Chúa Giêsu trong kinh Qur’an không phải là Con Thiên Chúa, và không phải là Đấng cứu độ thế giới. Thật vậy, kinh Qur’an (ít nhất là theo cách hiểu thông thường của tín đồ Hồi giáo) phủ nhận hoàn toàn cái chết của Chúa Giêsu. Đây là lý do tại sao một trong những video “Lý do cho niềm Hy vọng của chúng ta” hỏi rằng liệu chúng ta nên nói về Sự đóng đinh (Crucifixion) hay “Đóng đinh giả tưởng, Cruci-fiction)” trong Kinh Qur’an. Sẽ không quá lời khi nói rằng theo một số cách, Chúa Giêsu trong Kinh Qur’an là một nhân vật chống Kitô giáo.
Ở đây người ta dường như đi đến một sự bế tắc. Thật không đủ và không đúng khi tưởng tượng rằng hình tượng của Chúa Giêsu là “của chung” hoặc được “chia sẻ” bởi những Kitô hữu và tín đồ Hồi giáo. Tuy nhiên, nếu chỉ đơn giản là lên án những tín đồ Hồi giáo vì đã từ chối giáo huấn của Giáo hội về Chúa Giêsu Kitô là vô ích và không khéo léo. Đáng mừng là có cách thứ ba.
Các video về “Lý do cho niềm Hy vọng của chúng ta” nhằm mục đích giúp các Kitô hữu thấy sự mạch lạc và vẻ đẹp của giáo huấn của Hồi giáo về Chúa Giêsu dành cho tín đồ Hồi giáo. Đồng thời, giáo huấn này nhằm cho tín đồ Hồi giáo thấy sự mạch lạc và vẻ đẹp trong giáo huấn của Kitô giáo về Chúa Giêsu dành cho Kitô hữu. Học biết về người khác và học để yêu thương người khác, có thể giúp các Kitô hữu củng cố chứ không suy giảm niềm tin Kitô của chính mình. Các video này cũng có thể giúp tín đồ Hồi giáo vượt qua cuộc luận chiến thông thường của Hồi giáo, biến các Kitô hữu thành những người theo tam thần giáo, thần thánh hóa con người Giêsu và bị lạc đường bởi một Kinh thánh sai lầm.
Cuối cùng, mọi thứ phụ thuộc vào chất lượng của các câu hỏi. Trên thực tế, có những câu hỏi mang tính luận chiến hoàn toàn không thú vị, mặc dù chúng có lẽ cần được trả lời (nhưng hãy nhớ đến sự im lặng của Chúa Giêsu trước mặt Herode). Và có những câu hỏi khác không chỉ hoàn toàn chính đáng mà còn có thể giúp chúng ta phát triển trong sự hiểu biết về đức tin của chính mình, chẳng hạn như "Làm thế nào bạn có thể khẳng định thuyết độc thần và tin rằng Chúa Giêsu là con của Thiên Chúa?" hoặc "Làm thế nào Chúa Giêsu có thể chết trên thập giá nếu ông ấy là Thiên Chúa?" Đôi khi chính ngữ điệu đánh dấu sự khác biệt. Có lẽ những câu trả lời mà chúng tôi đang cố gắng truyền đạt trong Lý do cho niềm Hy vọng của chúng ta sẽ hữu ích cho một số tín đồ Hồi giáo trong công cuộc tìm kiếm tâm linh của họ. Hoặc có lẽ họ sẽ không, chỉ có Chúa mới biết. Nhưng chắc chắn rằng họ sẽ làm cho chúng ta phong phú.
Sự giao thoa của hai mùa lễ Phục sinh và tháng Ramadan năm nay có thể là cơ hội để những Kitô hữu và tín đồ Hồi giáo tìm hiểu nhau trong tình bác ái mà vẫn không rơi vào thuyết đa nguyên đơn thuần. Thật vậy, có lẽ hợp tình bác ái hơn khi để cho cả Phúc âm và giáo huấn Hồi giáo được giữ nguyên như chúng vốn có, và không liên kết chúng một cách giả tạo thành những gì chúng không có. Nói cách khác, Kitô hữu và tín đồ Hồi giáo không nhất thiết phải đồng ý với nhau, nhưng họ có thể học để bất đồng ý kiến một cách tốt đẹp.
-----
[1] - Gabriel Said Reynolds là Giáo sư Thần học và Nghiên cứu về Hồi giáo tại Đại học Notre Dame, Hoa Kỳ. Ông là tác giả của cuốn Allah: God in the Qur’an.
- Martino Diez là Giám đốc Khoa học của Oasis International Foundation và giáo sư về Ngôn ngữ và Văn học Ả Rập tại Đại học Công giáo Milan, Ý.
Nt. Anna Ngọc Diệp, OP
Chuyển ngữ từ: churchlifejournal (19. 4. 2022)